کلمه– زهرا امیری:
بحث مذاکره با آمریکا تبدیل به داستانی پر فراز و نشیب شده؛ داستانی که طی سی و چهار سال گذشته بارها در مورد آن نوشته شده است، و بوده اند سیاستمدارانی که پشت پرده اقداماتی در جهت ترمیم و بازسازی این رابطه کرده اند و البته سیاستمدارانی که بدون در نظر گرفتن مصالح کشور در تیره کردن این این روابط کم نگذاشته اند. مرتضی آقاتهرانی نماینده مجلس، اخیرا در مورد مذاکره با آمریکا گفته است: کسی که از مذاکره با آمریکا صحبت می‌کند اگر خائن نباشد فراموشی دارد. این افراد تکیه‌گاه ولایت را ندارند.
اما ظاهرا نظر تکیه‌گاه هم در حال تغییر است. با شدید شدن تحریم های غرب علیه ایران و قرار گرفتن اقتصاد کشور در آستانه یک بحران بزرگ، شواهدی نشان دهنده تمایل بالاترین سطح حاکمیت به گفت و گو با آمریکا است. قطعا پس از سی و چهار سال شعار دادن و تابو ساختن از یک موضوع مهم سیاسی، انجام چنین کاری ساده نیست.
اشاره دیروز کلمه به سفر نمایندگان رهبری به آمریکا برای زمینه چینی مذاکره مستقیم، واکنش های گسترده ای در پی داشت. این خبر به قدری تعجب برانگیز بود و با شعارهای مطرح و رایج و حتی مواضع رسما اعلام شده فاصله داشت که برخی عجولانه به تکذیب آن پرداختند و تحلیلگران جدی تر نیز به جست و جوی قرائن دیگری پرداختند که می تواند این خبر را تکمیل و جنبه های پنهان آن را آشکار کند.
تمام حرف یادداشت دیروز کلمه را اما می شد در همان جمله پایانی به نقل از میر محصور جنبش سبز خلاصه کرد که مذاکرات در خفا برای تامین منافع کوتاه مدت، قربانی کردن منافع عالی ملی، سرکوب مخالفان برای فرار از پاسخگویی و ایجاد وضعیت اضطراری و استقبال از درگیری های نظامی، خط قرمز جنبش سبز است؛ وگرنه نفس حرکت به سمت اعتمادسازی جهانی و حل مشکلات موجود، حتما مفید و شایسته استقبال است، به شرط آنکه شفاف و تا حد ممکن پیش چشم مردم و با رعایت منافع ملی باشد. آن یادداشت را در اینجا بخوانید:
اینکه حاکمیت سعی کند بدون اطلاع مردم و نخبگان سعی در برقراری ارتباط با کشوری کند که سال ها نقش دشمن بزرگ را در سیاست ایران ایفا کرده، دور از ذهن نیست و تایید و تکذیب ها هم در مراحل اولیه ی کار، طبیعی است. حضور ولایتی و حتی طائب در پرواز دوبی به آمریکا نیز چندان عجیب نیست، حتی اگر به بهانه شرکت در یک همایش غیر سیاسی و با حل مشکل قانونی تردد در بالاترین سطوح باشد. اما شاید بزرگترین ضعف سیاستمداران کنونی ما، نداشتن شجاعت اخلاقی برای اعتراف به اشتباهات گذشته است. باوری که به وضوح در ذهن سطوح بالای حاکمیت وجود دارد، این است که حتی یک قدم عقب نشینی برابر است با سقوط.
چند روز پیش جی کارنی سخنگوی کاخ سفید در جمع خبرنگاران گفت که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا آماده است تا گفت‌وگوهایی دوجانبه با ایران درباره برنامه هسته ای اش داشته باشد، اگر چه تاکید کرد آمریکا هنوز هیچ گونه مذاکره ای را برنامه ریزی نکرده است.
شدت گرفتن گمانه زنی ها در مورد مذاکره رو در رو میان تهران و واشنگتن به روز جمعه ۲۸ مهر ماه برمی گردد. روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز روز جمعه در گزارشی به نقل از مقامات دولت آمریکا اعلام کرد آمریکا و ایران درباره اصول مذاکرات دوجانبه درباره برنامه هسته ای ایران به توافق رسیده اند، گزارشی که هم ایران و هم آمریکا آن را تکذیب کردند.
اما آغاز ماجرای اخیر از جای دیگری بود.
سورپرایز اکتبر؛ معامله اوباما با جمهوری اسلامی
روز ۴ اکتبر ۱۲ مهر، سایت ورد نت دیلی که وابسته به جمهوری خواهان آمریکا است، گزارشی را در مورد یک توافق پنهانی میان ایران و دولت باراک اوباما منتشر کرد. در این گزارش به نقل از یکی از مقامات عالی رتبه ایرانی که به دلایل امنیتی نامی از او برده نشده، گفته شده که یک هیئت ۳ نفره به رهبری یک زن با نماینده رهبری ایران دیدار کرده اند.
این هیئت به نماینده آیت الله خامنه ای گفته اند که اگر تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در روز ۶ نوامبر غنی سازی متوقف شود، بسیاری از تحریم های ایران لغو خواهد شد. بر اساس این گزارش، این هیئت درباره به قدرت رسیدن میت رامنی در آمریکا نیز به ایران هشدار داده و یادآوری کرده که اوباما در برابر اسرائیل ایستاده و مانع از حمله اسرائیل به ایران شده است.
مذاکرات محرمانه در قطر با حضور ولایتی
بر اساس این گزارش، دیدار مورد اشاره در دوحه قطر برگزار شده و علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه سابق ایران و مشاور رهبر ایران در امور بین الملل برای شرکت در این جلسه، به طور مخفیانه به قطر سفر کرده است. این گزارش حاکی است، هیئت آمریکایی اعلام کرده است که اگر ایران بتواند حتی یک یا دو هفته قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، توقف غنی سازی را اعلام کند و در عوض دولت اوباما به سرعت بخشی از تحریم بانک مرکزی و صنعت نفت ایران را حذف خواهد کرد.
اگرچه این گزارش اشاره ای به نام اعضای هیئت آمریکایی نکرده، اما گفته است که رئیس این هیئت با پرواز ۴۱۹ لوفت هانزا از واشنگتن به فرانکفورت و از آنجا به دوحه رفته است. اما منابع دیگری اعلام کرده اند سرپرست این گروه سه نفره خانم والری ژارت، مشاور اوباما، رییس جمهوری آمریکا بوده است.
در این گزارش به سخنان هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه آمریکا نیز اشاره شده است که چند روز قبل در قزاقستان گفته بود اگر ایران غنی سازی را متوقف کند، تحریم ها به سرعت برداشته خواهد شد.
از بنغازی تا تهران؛ فرار اوباما از شکست در سیاست خارجی
جیمز سیمپسون نویسنده آمریکن تینکر نیز در مقاله ای با اشاره به اتفاقات بنغازی و شکست امنیتی آمریکا در لیبی و مصر می نویسد که اوباما قصد دارد با تشویق ایران به توقف غنی سازی، این شکست را جبران کند.
سیمپسون ضمن اشاره سرکوب مردم ایران در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ می پرسد که چه کسی باور می کند ایران با رئیس جمهوری مانند محمود احمدی نژاد با ایالات متحده توافق کند؟ او اوباما را به سستی در مبارزه با دشمنان آمریکا و امضای توافق نامه برای اهداف کوتاه مدت خود متهم می کند.
ولایتی، وزیر مسکن بعدی آمریکا!
از سوی دیگر جو توزارا روز دوشنبه ۱ آبان در سایت «اسرائیل نشنال نیوز» با اشاره به گزارش ورد نت دیلی به جزئیات دیگری اشاره می کند؛ او می نویسد که گزارش یکشنبه گذشته نشریۀ آمریکایی نیویورک تایمز به نقل از مقامات دولت آمریکا که نوشته بود تهران و واشنگتن بر سر مذاکرات دوجانبه درباره برنامه اتمی ایران با یکدیگر توافق کرده اند، حقیقت داشت؛ اما به دلیل خشم رهبری ایران از افشای این جلسه محرمانه، تکذیب شد.
توزرا می نویسد که والری ژارت به دولت ایران قول داده بود در صورت توقف غنی سازی هسته ای علاوه بر حذف تحریم ها دولت آمریکا اعلام خواهد کرد که ترور دانشمندان هسته ای ایران کار یک کشور خارجی بوده تا به این وسیله ایران بتواند اسرائیل را محکوم کرده و در مجامع بین المللی به اسرائیل فشار بیاورد.
به نوشته تورزا، والری ژارت به ایران هشدار داده که اگر اوباما رئیس جمهور آمریکا نشود، آمریکا به ایران حمله خواهد کرد.
تورزا در بخش دیگری از مقاله خود نوشته است که نماینده اوباما به شوخی به ولایتی گفته است که در دولت بعدی، اوباما ولایتی را وزیر مسکن و شهر سازی آمریکا خواهد کرد تا ایرانیان به سرمایه گذاری در املاک آمریکا تشویق شوند.
دیپلماسی موازی؛ موفقیتی برای سیاست خارجی اوباما؟
اما روزنامه لوموند در گزارش روز چهارشنبه ۳ آبان (یعنی دو روز پیش) در مورد چرخشی در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا نوشت: لوموند با اشاره به مقاله نیویورک تایمز در مورد گفت‌و‌گوی مستقیم میان ایران و آمریکا، می نویسد: این کار می تواند یک موفقیت دیپلماتیک برای آمریکا باشد.
لوموند می نویسد: اگر چه ایران و ایالات متحده هر دو این موضوع را رد کرده اند اما عجیب نیست که دو کشور توافق کرده باشند این موضوع فعلا به صورت رازی در میانشان باقی بماند.
البته ظاهرا همه چیز به انتخاب دوباره اوباما در انتخابات ۶ نوامبر بستگی دارد، چون در صورت انتخاب رامنی احتمال تغییر استراتژی سیاست خارجی آمریکا زیاد است. نزدیکی انتخابات ایران در ژوئن ۲۰۱۳ (خرداد یا تیر ۹۲) نیز مشکل بزرگ دیگری است؛ چون در فضای پر تنش انتخابات قطعا مذاکرات نیز دچار مشکل می شود.
بر اساس این گزارش، با توجه به آنکه بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در اواخر سپتامبر اعلام کرد که تا بهار و تابستان ۲۰۱۳ ایران به خط قرمز غنی سازی خواهد رسید، ترس از اجرای سناریوی نظامی علیه ایران قوت می گیرد.
در این میان روسیه تلاش کرد محتاطانه با به رسمیت شناختن حق غنی سازی ایران، نقش خود را در مناقشه هسته ای ایفا کند. به نوشته لوموند، تیم اوباما تمایل زیادی به ایجاد یک جبهه مشترک با مسکو دارد.
اصرار باراک اوباما برای شروع یک گفتگوی دو جانبه با ایران موضوع تازه ای نیست پیام هایی که بوسیله نخست وزیر ترکیه رجب طیب اردوغان به رهبر ایران منتقل شد، مذاکره وندی شرمن در ماه آوریل، فرستادن نامه از سوی اوباما به سعید جلیلی که نماینده رهبری است.
لوموند در بخش دیگری از گزارش خود نوشته است دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی طی سال های اخیر به ویژه در کشور سوئیس در چارچوب آن چه «دیپلماسی موازی» خوانده می شود با یکدیگر گفت وگو کرده اند. این روزنامه می افزاید که اما هرگز آمریکایی ها در این مذاکرات احساس نکردند که طرف ایرانی شان بتواند تأثیر چندانی بر سطوح عالی تصمیم گیری سیاسی در ایران بگذارد.
لوموند می نویسد که رابرت اینرون، یکی از مقامات دولت آمریکا که در سال ۲۰۰۹ پیشنهاد مبادله اورانیوم غنی شده را به ایران داد، به طور ویژه و مخفی با علی اکبر ولایتی مشاور امور بین الملل آیت الله خامنه ای گفت وگو کرده است.
این روزنامه فرانسوی نتیجه گیری می کند که اگر باراک اوباما دوباره به عنوان رییس جمهوری آمریکا انتخاب شود، ممکن است که مذاکرات این کشور با ایران جان تازه‌ای بگیرد.
تایید مذاکره یا تهدید هسته ای غرب
اما آسوشیتد پرس روز پنجشنبه ۴ آبان در گزارشی خبر از تهدید غرب به افزایش غنی سازی توسط ایران داد و نوشت: تصمیم احتمالی ایران برای افزایش فعالیت های غنی سازی اورانیوم، قاعدتاً آن کشور را به «خط قرمز» مورد تأکید بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، نزدیک تر خواهد کرد.
ظاهرا منصور حقیقت پور، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته است که تخطی غرب از رسیدن به توافق با ایران، ممکن است ایران را مصمم کند که میزان غنای اورانیوم خود را به بیش از بیست درصد(میزان کنونی) برساند.
حقیقت پور نماینده اردبیل و سرعین در گفت و گو با آسوشیتدپرس گفته است که غرب اکنون فرصتی یافته تا با ایران به توافق برسد. شاید ما نیاز داشته باشیم برای کشتی های تجاری بزرگ، سوخت هسته ای تولید کنیم که خلوص اورانیوم مورد استفاده آنها شصت درصد است.
اگر چه آسوشیتدپرس عملی شدن سخنان حقیقت پور را گامی عمده در نزدیک شدن به غنای نود درصد هسته ای که برای تولید سلاح هسته ای مورد نیاز است تعبیر کرده و افزوده است که چنین اقدامی، اسرائیل و برخی کشورهای غربی را نسبت به اقدام نظامی علیه ایران مصمم ترخواهد کرد.
اما اشاره منصور حقیقت پور به فرصت غرب برای توافق با ایران می تواند تاییدی بر اخباری که توسط روزنامه نیویورک تایمز در مورد مذاکره مستقیم میان آمریکا و ایران منتشر شد و سران سیاسی ایران و آمریکا آن را تکذیب کردند.
حقیقت پور در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران نیز گفته است که با توجه به یافته‌ها و راهکارهای انقلابی و سیاسی ما، آمریکایی‌ها از این تقابل سیاسی در سطح منطقه و بین‌الملل به حد کافی از سوی ایران تحقیر شده‌اند و به نظر می‌رسد که در حال حاضر در آستانه انتخابات و بعد از یک غفلت بزرگ استراتژیک به دنبال احیای دوباره خود هستند. وی گفته است: ما علائمی مبنی بر بهبود رفتار آمریکایی‌ها ملاحظه نمی‌کنیم و احساس می‌کنیم این بحث از سوی آنها نه تنها صادقانه نیست بلکه فقط می‌تواند در آستانه انتخابات به عنوان برگ برنده برای آنان باشد.
اشاره نماینده اردبیل به اینکه آمریکا می خواهد در آستانه انتخابات از پرونده هسته ای ایران به عنوان برگ برنده استفاده کند تکرار افشاگری سایت ورد نت دیلی است.
به گزارش آسوشیتد پرس، کشتی هایی که از سوخت هسته ای استفاده می کنند، اغلب جنگی اند و ایران دست کم در حال حاضر چنین کشتی هایی ندارد. آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در گذشته گفته است که استفاده از سوخت هسته ای برای کشتی های تجاری اقتصادی و مقرون به صرفه نیست.
جانشین فرماندۀ نیروی دریایی ارتش ایران، چهار ماه پیش گفت که ایران در مراحل ابتدایی طراحی یک زیردریایی اتمی است و غرب نیز در پی آن، در این خصوص ابراز نگرانی کرد. زیردریایی های هسته ای به سوختی نیاز دارند که خلوص آن بیش از بیست درصد باشد و غنای اورانیم مورد استفادۀ آنها بین بیست تا نود درصد باشد؛ یعنی همان درجۀ خلوصی که برای ساختن بمب اتم مورد نیاز است.
